Voortgezette regressie- en variantieanalyse

Bovenstaande samenvatting is een voorbeeld van een toepassing van een moderatoranalyse. Stacy e.a. (1992) onderzochten of het rookgedrag van highschoolleerlingen bepaald werd door sociale normen en rookgedrag van medeleerlingen. Zij vroegen zich onder meer af of leerlingen minder ontvankelijk waren voor sociale druk vanuitmedeleerlingen en dusminder vaak of niet rookten als zij in staat waren tot zelfsturing (self-efficacy) dan wanneer zij daartoe in mindere mate in staat waren. Zij concludeerden dat ‘ … efficacy judgments significantly moderated the predictive effects of social influence on smoking tendencies’. Met andere woorden, er was een sterkere relatie tussen sociale invloed van medeleerlingen en rookgedrag naarmate de leerling zijn vaardigheid om niet te roken lager inschatte. Zo’n kwantitatieve variabele die de relatie beïnvloedt tussen twee andere variabelen heet een moderatorvariabele. Figuur 6.1 geeft een schematische weergave van deze complexe relatie.

Als er per persoon meerdere metingen van een afhankelijke variabele beschikbaar zijn, spreken we van een design met herhaalde metingen (binnengroependesign of within-subjects design). De herhaalde metingen kunnen verschillen in het tijdstip van afname maar er kan ook sprake zijn van verschillende omstandigheden (condities) waaronder de metingen zijn verkregen. Bovenstaand abstract is daarvan een voorbeeld. Martin en Siddle (2003) onderzochten het effect van alcohol en temazepam op de reactietijd en op de amplitude en latentie van de P300-component (indices afgeleid uit EEG-metingen) in een opzet waarin personen aan vier condities onderworpen werden: een placeboconditie, een alcoholconditie, een temazepamconditie en een conditie waarin beide werden toegepast. Door de verschillen tussen de vier gemiddelde scores systematisch te vergelijken, kunnen conclusies worden getrokken over de (gecombineerde) effecten van de beide drugs. Dit type design komt veelvuldig voor binnen de ontwikkelingspsychologie, klinische psychologie en experimentele psychologie. Een groot voordeel van dergelijke designsmet herhaaldemetingen is de efficiënte inzet van personen. Door het gebruik van herhaalde metingen kan het aantal benodigde personen drastisch worden teruggebracht. Op een ander belangrijk voordeel, reductie van residuvariantie, komen we uitgebreid terug. Het gebruik van herhaalde metingen kan echter ook nadelen met zich meebrengen zoals vermoeidheid, leereffecten en complicaties vanwege volgorde-effecten (effect van condities afhankelijk van de volgorde waarin condities zijn afgenomen). Binnen een design waarin iedere persoon in een van de condities zit (tussengroependesign), treden deze beperkingen niet op.