Diabetes mellitus

Diabetes Mellitus is meer dan een aandoening met hoge bloedsuikers. Deze aandoening – en dan met name diabetes type 2 – heeft alle kenmerken van een sluipende, gegeneraliseerde vaataandoening die leidt tot een forse toename van cardiovasculaire ziekte en sterfte . De kans op vroegtijdige sterfte door hart- en vaatziekten blijkt bij een patiënt met diabetes type 2 tot vier keer verhoogd ten opzichte van de kans bij een vergelijkbaar persoon zonder deze ziekte. Meer dan 75% van de patiënten met diabetes type 2 zullen uiteindelijk overlijden aan harten vaatziekten.

Wereldwijd wordt steeds duidelijker dat de incidentie en prevalentie van diabetes type 2 de laatste jaren fors zijn toegenomen, en de komende jaren ook fors zullen blijven toenemen. Hebben we nu nog zo’n 600.000 Nederlanders met diabetes, in 2015 worden er meer dan één miljoen verwacht. Mondiale schattingen voor 2015 overstijgen inmiddels het aantal van 350 miljoen patiënten met diabetes. Vooral in Azië en Afrika worden forse toenames verwacht. De preventie van vooral diabetes type 2 en de zoektocht naar en toepassing van nieuwe middelen die in staat zijn het beloop van deze aandoening te moduleren, verdienen dan ook hoge prioriteit.

Diabetes type 2 wordt gekenmerkt door verhoogde bloedglucosewaarden, en ontwikkelt zich doorgaans geleidelijk. Deze aandoening wordt veelal voorafgegaan door kenmerken die samenhangen met insulineresistentie: een gestoorde glucosetolerantie met vaak ook andere kenmerken van het ‘metabool syndroom’ (centraal overgewicht, hypertensie en/of dyslipidemie: een laag HDL-cholesterol- met een hoog triglyceridengehalte in het serum). Andere fenomenen van insulineresistentie die vroeg kunnen optreden, zijn een gestoorde fibrinolyse en endotheelcelfunctie, hyperurikemie (jicht), het polycysteus ovarium syndroom en steatosis hepatis. Een deel van deze fenomenen zorgt voor een vroegtijdige versnelling van de arteriosclerose, wat de kans op hart- en vaatziekten al verhoogt voordat de diabetes manifest wordt.

De verdenking op diabetes type 2 ontstaat bij patiënten met kenmerken van het metabool syndroom en zeker als zich ook klachten voordoen als energieverlies, onverklaarde moeheid, polyurie, polydypsie, polyfagie, balanitis of pruritus vaginae en/of visusklachten.De diagnose diabetes wordt gesteld of bevestigd via een bloedglucosemeting. Tabel 4.1 toont de door de NHG-Standaard erkende definitie voor diabetes.

Behandeling van diabetes kenmerkt zich tijdens het beloop van de aandoening nog steeds door een onvermijdelijke uitbreiding van de medicatie in het streven om normoglycemie te bereiken of te benaderen. Uiteindelijk blijkt elke ‘gevestigde’ therapie te falen in het handhaven van normoglycemie, zoals dat ook blijkt bij het vervolgen van de patiënten in de UKPDS . zie figuur 5.1.

Diabetes type 2 is een complexe aandoening waaraan voorheen doorgaans oudere mensen lijden, maar gaandeweg ook steeds meer jongvolwassenen en pubers. Mensen met type 2 diabetes hebben bovendien een verhoogde kans op bijkomende comorbiditeit: overgewicht, hypertensie met eventuele orgaanschade, jicht en gegeneraliseerd vaatlijden samenhangend met een versnelde atherosclerose door storingen in de vetstofwisseling en de fibrinolyse. De behandeling van diabetes type 2 stelt artsen en verpleegkundigen voor aanzienlijke uitdagingen. Hun zorg moet gericht zijn op het totaal van de problemen van de individuele patiënt. Om de aandoening onder controle te krijgen, dient niet alleen aandacht te worden besteed aan de bloedglucoseregulatie, maar ook aan de behandeling van hypertensie en vetstofwisselingsstoornissen, en moeten de nodige maatregelen worden getroffen om het risico van hart- en vaatziekten te verlagen.

Standaarden zullen evolueren in het licht van de nieuwe behandelingsmogelijkheden. Hoe snel dat gaat, is nog onzeker, en in welke mate ook. Wetenschappelijke verenigingen passen bij voorkeur met nieuw bewijsmateriaal uit gedegen studies hun richtlijnen aan. Gelet op de gebleken effectiviteit, veiligheid (geen verhoogde kans op hypoglykemie) van de nieuwe middelen en de onderbouwde centrale positionering van metformine is het niet ondenkbaar dat de behandelingsrichtlijn voor diabetes type 2 met de komst van de nieuwe middelen er in de nabije toekomst uit zal zien zoals getoond in tabel 7.1.