Ontluikend zelfbesef

Er bestaat een onontdekte wereld. Wij zijn er allemaal geweest, maar weten niet meer hoe het er was. Het is de wereld van het schoolkind. In de vorige eeuw deed het Engelse echtpaar Iona en Peter Opie (1959) een inmiddels klassiek onderzoek naar de orale folklore van kinderen op de schoolleeftijd. Zij lieten zien hoe aftelversjes als Iene Miene Mutte en regels als Eens gegeven, blijft gegeven dienen om orde te scheppen in een heterogeen groepsverband van kinderen, zonder daarbij een beroep te hoeven doen op volwassenen. Deze folklore overschrijdt landsgrenzen, kan tot honderden jaren geleden worden getraceerd en gaat geheel langs orale weg over van kind op kind. In hun ontwikkeling speelt zij een belangrijke rol. Maar zo rijk als de wereld van schoolkinderen naar voren komt uit de beschrijving van Peter en Iona Opie, zo krijg je hem nimmer beschreven door kinderen zelf. Wanneer je een jongen van een jaar of tien vraagt wat hij zoal doet in zijn vrije tijd wanneer hij niet aan de computer of bij de tv zit, luidt zijn antwoord beknopt: ‘spelen’. Met enige moeite lukt het nog wel te achterhalen waar dat plaatsvond, maar niets over die boeiende folklore. De Opies gebruiken voor dat genootschap van kinderen in de schoolleeftijd de term unselfconscious culture. Met andere woorden: het is een cultuur die door de deelnemers zelf niet als zodanig wordt beleefd. …