Nut heeft geen zin

Laatst hoorde ik op een feestje de postmoderne tegeltjeswijsheid: ‘Nut heeft geen zin.’ Onzin natuurlijk, maar wel leuk om over na te denken. De gedachte dat iets nuttig moet zijn is zo alomtegenwoordig, dat er juist daarom goede redenen zijn er vraagtekens bij te plaatsen. Tegeltjeswijsheid staat niet echt in hoog aanzien. Wijsheid dwingt nog steeds respect af, maar wordt nauwelijks gezien als iets dat binnen het bereik van ‘gewone’ mensen ligt. Voor hogescholen of universiteiten is het bevorderen van wijsheid geen oogmerk meer. Toch is het niet zo moeilijk om te verduidelijken wat wijsheid is en hoe je het kunt meten. In The wisdom paradox (2006) legt Elkhonon Goldberg helder uit hoe het komt dat veel oudere mensen in cognitief opzicht zeer goed kunnen functioneren en geweldige prestaties kunnen leveren, ondanks dat op scans bij hen allerlei microscopisch kleine anatomische afwijkingen worden vastgesteld, die mogelijk aanwijzingen zijn dat dementie (Alzheimer) in het verschiet ligt. Dit is de paradox waar hij op wijst. Goldberg stelt dat mensen, door de vorming van zeer stabiele en elkaar overlappende geheugennetwerken in de linker hemisfeer, al op jonge leeftijd leren patronen te herkennen en daar later in het leven steeds meer bedreven in worden. En als gevolg daarvan adequaat te handelen. Behalve objecten in de werkelijkheid kunnen ze ook moeiteloos ingewikkelde grammaticale constructies herkennen of maken, zelfs wanneer op later leeftijd de woordenschat is afgenomen. Patronen kunnen verder betrekking hebben op abstracte concepten of ingewikkelde beslissingen. Ervaren psychiaters kunnen vaak al ‘op het eerste gezicht’ een diagnose opperen; patroonherkenning is de basis voor de intuïtie. …