Top

Gepubliceerd in:

2018 | OriginalPaper | Hoofdstuk

12. Evidence-based behandeling voor kinderen en adolescenten: aandachtspunten en commentaar

Auteurs : Prof.dr. Th. H. Ollendick, prof.dr. N. J. King

Gepubliceerd in: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen

Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum

Samenvatting

Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de inspanningen die zijn geleverd om te komen tot een evidence-based psychosociale behandeling voor kinderen en adolescenten. Eerst wordt opgemerkt dat deze ontwikkeling onderdeel is van een grotere beweging die als evidence-based geneeskunde of evidence-based praktijk bekendstaat, wat in wezen een kennismethodiek en een strategie is om het functioneren te verbeteren. Geconcludeerd wordt dat sommige behandelingen effectiever zijn dan andere, dat protocollisering geen struikelblok is voor het geven van effectieve therapie in een klinische of onderzoekssetting en dat de overdraagbaarheid van behandeling van laboratorium naar klinische praktijk haalbaar en veelbelovend is. Er zijn nog weinig psychosociale behandelingen met de status goed onderbouwd in een onderzoekssetting, laat staan in de klinische praktijk. Toch is dit een spannende tijd, omdat er veel behandelingen worden ontwikkeld die vermoedelijk werkzaam zijn. We staan voor de uitdaging om onze onderzoeksresultaten in een klinisch gevoelige praktijk om te zetten.

vorige hoofdstuk Ontwikkelingen binnen de cognitieve gedragstherapie bij kinderen en adolescenten

Voor de meest recente overzichten verwijzen we naar de rubriek ‘Evidence based update for Psychosocial treatments’ van uiteenlopende problemen als trauma, ADHD, angst, disruptieve gedragsproblemen, etc. in het Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology (vanaf Volume 42, 2013). Voor de Nederlandse situatie bieden ook de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI, www.nji.nl) en de website www.richtlijnenjeugdhulp.nl relevante informatie.

Verwijzen naar de klinische praktijk is hier een goede suggestie, maar onder voorwaarde dat de therapeut de behandeling voortdurend evalueert met herhaalde metingen. Kortom, dat de behandeling wordt opgezet en uitgevoerd als een goede, bij voorkeur gecontroleerde N = 1 (zie Bosch en Prins 2017).

De Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut gebruikt voor de beoordeling van interventies een effectiviteitsladder. Interventies kunnen op verschillende sporten van de ladder staan, afhankelijk van hun empirische onderbouwing. Hoe sterker empirisch onderbouwd, des te hoger op de ladder.

Zie voetnoot 2.

In grote lijn komt de recente meta-analyse van Weisz et al. (2017) tot dezelfde conclusie, maar wel met enkele nuanceringen. De gemiddelde effectgrootte is op de nameting 0.46 en op de follow-up elf maanden later 0.36; de kans dat jongeren in de behandelgroep meer profiteren dan jongeren in de controleconditie is 63 %. Vijf decennia psychotherapieonderzoek laat zien dat psychotherapie gunstige, maar bescheiden effecten heeft die relatief stabiel zijn. Deze effectgrootte is wel kleiner dan die in eerdere meta-analyses werd gevonden. Meest waarschijnlijke verklaring is volgens Weisz et al. een statistische; in vorige analyses werd niet gecontroleerd voor steekproefgrootte.

Uit de meta-analyse van Weisz et al. (2017) komt CGT weliswaar relatief sterk, maar niet over de hele linie als beste naar voren. Het ligt genuanceerder. De gemeten effectiviteit is afhankelijk van informant (wie het effect rapporteert: kind, ouders of therapeut) en type uitkomstmaat. Met andere woorden, de dominantie van CGT als effectieve bewezen werkzame behandelvorm boven andere behandelvormen dient genuanceerd te worden (zie verder Weisz et al. 2017).

In hun meest recente, geactualiseerde meta-analyse over de effecten van psychotherapie bij kinderen en jongeren komen Weisz et al. (2017) echter tot de vaststelling dat treatment as usual in recente studies effectiever blijkt te zijn dan in hun vorige meta-analyses werd gevonden. Weisz et al. concluderen dat treatment as usual zeker gebruikt kan worden als een standaard controleconditie waarmee nieuwe behandelvormen moeten worden vergeleken. Zie voor onderzoek in Nederland op dit punt bijvoorbeeld Stikkelbroek et al. (2013).

Zie in dit verband het belangrijke initiatief van de Nederlandse onderzoeksorganisatie ZonMw om in het kader van de vraag ‘wat werkt in jeugdprogramma’s?’ binnen het onderzoeksprogramma ‘Effectief werken in de jeugdsector’ in te zetten op onderzoek van ‘werkzame elementen’ (www.zonmw.nl).

Voor recent onderzoek hierover van Kendall en zijn collega’s, zie Podell et al. (2013) en Marker et al. (2013).

Na deze modulaire behandeling voor kinderen met verschillende angststoornissen hebben Chorpita c.s. ook kinderen met angst en depressie op deze manier behandeld. Meest recent is hun transdiagnostische benadering en het onderzoek rond het modulaire programma MATCH (Modular Approach to Therapy for Children with Anxiety, Depression, Trauma, or Conduct Problems), zie Weisz et al. (2012).

De term ‘werkzaamheid’ (efficacy) verwijst naar de effectiviteit van een interventie, aangetoond in een onderzoekssettting met een RCT. De term ‘doeltreffendheid’ (effectiveness) verwijst naar de uitkomsten van dezelfde behandeling in een klinische praktijksetting.

Zie voor een recente publicatie over dit onderwerp: Smith et al. (2017).

In het verlengde van deze scheidslijn tussen werkzaamheids- en doeltreffendheidsonderzoek en met betrekking tot het vierde analyseniveau over systeemevaluatie dienen ook de recente ontwikkelingen rond ‘implementatieonderzoek ’ genoemd te worden. Goede, bewezen werkzame protocollen kunnen dikwijls niet zomaar geïmplementeerd worden; er moet ook steeds rekening worden gehouden met specifieke omgevingscondities (zie Proctor et al. 2011).

Goed voorbeeld hiervan in de Nederlandse situatie is de systematische verspreiding van de oudertrainingsprogramma’s ‘Pittige Jaren’ (Incredible Years) en Triple-P, zie Nederlands Jeugdinstituut (www.nji.nl).

Ook in Nederland en Vlaanderen worden onverminderd grote inspanningen geleverd om de klinische praktijk van de psychotherapie bij kinderen en jongeren nóg meer evidence-based te maken. De Databank effectieve jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) geeft actuele informatie over de stappen die op dit punt zijn gezet, welke resultaten er zijn geboekt en welke vragen nog beantwoord moeten worden.

Acierno, R., Hersen, M., Hasselt, V. B. van, & Ammerman, R. T. (1994). Remedying the achilles heel of behavior research and therapy: Prescriptive matching of intervention and psychopathology. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 25, 179–188.CrossRefPubMed

APA Presidential Task Force on Evidence-Based Practice (2006). Evidence-based practice in psychology. American Psychologist, 61, 271–285.CrossRef

Barlow, D. H., Gorman, J. M., Shear, M. K., & Woods, S. W. (2000). Cognitive-behavioral therapy, imipramine, or their combination for panic disorder: A randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association, 283, 2529–2536.CrossRefPubMed

Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford.

Bickman, L. (1999). Practice makes perfect and other myths about mental health services. American Psychologist, 54, 965–977.CrossRef

Bickman, L., Guthrie, P. R., Foster, E. M., Lambert, E. W., Summerfelt, W. T., Breda, C. S., et al. (1995). Evaluating managed mental health services: The Fort Bragg experiment. New York: Plenum Press.CrossRef

Bickman, L., Lambert, E. W., Andrade, A. R., & Penaloza, R. V. (2000). The Fort Bragg continuum of care for children and adolescents: Mental health outcomes over 5 years. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 710–716.CrossRefPubMed

Bosch, J., & Prins, P. (2017). N=1 gevalsstudies kinderen en jongeren. Amsterdam: Boom.

Canter, M. B., Bennett, B. E., Jones, S. E., & Nagy, T. F. (1994). Ethics for psychologists: A commentary on the APA ethics code. Washington, DC: American Psychological Association.CrossRef

Casey, R. J., & Berman, J. S. (1985). The outcome of psychotherapy with children. Psychological Bulletin, 98, 388–400.CrossRefPubMed

Chambless, D. L. (1996). In defense of dissemination of empirically supported psychological interventions. Clinical Psychology: Science and Practice, 3, 230–235.

Chambless, D. L., & Ollendick, T. H. (2001). Empirically supported psychological interventions: Controversies and evidence. Annual Review of Psychology, 52, 685–716.CrossRefPubMed

Chorpita, B. F. (2003). The frontier of evidence-based practice. In A. E. Kazdin & J. R. Weisz (Eds.), Evidence-based psychotherapies for children and adolescents (pp. 42–59). New York: Oxford.

Chorpita, B. F., & Daleiden, E. L. (2009). Mapping evidence-based treatments for children and adolescents: Application of the distillation and matching model to 615 treatments from 322 randomized trials. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77, 566–579.CrossRefPubMed

Chorpita, B. F., Daleiden, E. L., & Weisz, J. R. (2005). Identifying and selecting the common elements of evidence based interventions: A distillation and matching model. Mental Health Services Research, 7, 5–20.CrossRefPubMed

Chorpita, B. F., Taylor, A. A., Francis, S. E., Moffitt, C. E., & Austin, A. A. (2004). Efficacy of modular cognitive behavior therapy for childhood anxiety disorders. Behavior Therapy, 35, 263–287.CrossRef

Daleiden, E. (2004). Child status measurement: System performance improvements during fiscal years 2002–2004. Honolulu, HI: Hawaii Department of Health Child and Adolescent Mental Health Division (http://www.hawaii.gov).

Daleiden, E., & Chorpita, B. F. (2005). From data to wisdom: Quality improvement strategies supporting large-scale implementation of evidence based services. Child and Adolescent Psychiatry Clinics of North America, 14, 329–349.

David-Ferdon, C., & Kaslow, N. J. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for child and adolescent depression. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 62–104.CrossRefPubMed

Eiffert, G. H., Schulte, D., Zvolensky, M. J., Lejuez, C. W., & Lau, A. W. (1998). Manualized behavior therapy: Merits and challenges. Behavior Therapy, 28, 499–509.CrossRef

Eisen, A. R., & Silverman, W. K. (1993). Should I relax or change my thoughts? A preliminary examination of cognitive therapy, relaxation training, and their combination with overanxious children. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 7, 265–279.

Eisen, A. R., & Silverman, W. K. (1998). Prescriptive treatment for generalized anxiety disorder in children. Behavior Therapy, 29, 105–121.CrossRef

Eyberg, S. M., Nelson, M. M., & Boggs, S. R. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for children and adolescents with disruptive behavior. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 215–237.CrossRefPubMed

Eysenck, H. J. (1952). The effects of psychotherapy: An evaluation. Journal of Consulting Psychology, 16, 319–324.CrossRefPubMed

Goldfried, M. R., & Wolfe, B. E. (1996). Psychotherapy practice and research: Repairing a strained alliance. American Psychologist, 51, 1007–1016.CrossRefPubMed

Hibbs, E. D. (1998). Improving methodologies for the treatment of child and adolescent disorders. Journal of Abnormal Child Psychology, 26, 1–6.CrossRefPubMed

Huey, S. J., Jr., & Polo, A. J. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for ethnic minority youth. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 262–301.CrossRefPubMedPubMedCentral

Kaslow, N. J., & Thompson, M. P. (1998). Applying the criteria for empirically supported treatments to studies of psychosocial interventions for child and adolescent depression. Journal of Clinical Child Psychology, 27, 146–155.CrossRefPubMed

Kazdin, A. E. (2000). Developing a research agenda for child and adolescent psychotherapy. Archives of General Psychiatry, 57, 829–836.CrossRefPubMed

Kazdin, A. E. (2016). Research design in clinical psychology (5th ed.). Boston: Allyn & Bacon.

Kazdin, A. E., Bass, D., Ayers, W. A., & Rodgers, A. (1990). Empirical and clinical focus of child and adolescent psychotherapy research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 58, 729–740.CrossRefPubMed

Kazdin, A. E., & Nock, M. K. (2003). Delineating mechanisms of change in child and adolescent therapy: Methodological issues and research recommendations. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44, 1116–1129.CrossRefPubMed

Keel, P. K., & Haedt, A. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for eating problems and disorders. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 39–61.CrossRefPubMed

Kendall, P. C. (1998). Directing misperceptions: Researching the issues facing manual-based treatments. Clinical Psychology: Science and Practice, 5, 396–399.

Kendall, P. C. (2002). Coping cat therapist manual. Ardmore, Pennsylvania: Workbook Publishing.

Kendall, P. C., & Chu, B. C. (2000). Retrospective self-reports of therapist flexibility in a manual-based treatment for youths with anxiety disorders. Journal of Clinical Child Psychology, 29, 209–220.CrossRefPubMed

Kendall, P. C., & Comer, J. S. (2010). Research methods in clinical psychology. In D. Barlow (Ed.), Oxford handbook of clinical psychology. New York: Oxford University Press.

Kendall, P. C., Chu, B., Gifford, A., Hayes, C., & Nauta, M. (1998). Breathing life into a manual: Flexibility and creativity with manual-based treatments. Cognitive and Behavioral Practice, 5, 177–198.CrossRef

Kendall, P. C., Flannery-Schroeder, E., Panichelli-Mindel, S. M., Southam-Gerow, M., Henin, A., & Warman, M. (1997). Therapy for youths with anxiety disorders: A second randomized clinical trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 65, 366–380.CrossRefPubMed

Kendall, P. C., Flannery-Schroeder, E., & Ford, J. D. (1999). Therapy outcome research methods. In P. C. Kendall, J. N. Butcher & G. N. Holmbeck (Eds.), Handbook of research methods in clinical psychology (2nd ed., pp. 330–363). New York: John Wiley & Sons, Inc.

Kendall, P. C., Gosch, E., Furr, J., & Sood, E. (2008). Flexibility within fidelity. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 47, 987–993.CrossRefPubMed

Kendall, P. C., & Ollendick, T. H. (2004). Setting the research and practice agenda for anxiety in children and adolescence: A topic comes of age. Cognitive and Behavioral Practice, 11, 65–74.CrossRef

Kiesler, D. J. (1966). Some myths of psychotherapy research and the search for a paradigm. Psychological Bulletin, 65, 110–136.CrossRef

King, N. J., & Ollendick, T. H. (1998). Empirically validated treatments in clinical psychology. Australian Psychologist, 33, 89–95.CrossRef

Kinscherff, R. (1999). Empirically supported treatments: What to do until the data arrive (or now that they have)? Clinical Child Psychology Newsletter, 14, 4–6.

Klerman, G. L., Weissman, M. M., Rounsaville, B. J., & Chevron, E. (1984). Interpersonal psychotherapy of depression. New York: Academic Press.

Lambert, M. J. (1998). Manual-based treatment and clinical practice: Hangman of life or promising development? Clinical Psychology: Science and Practice, 5, 391–395.

Lambert, M. J., & Ogles, B. M. (1988). Treatment manuals: Problems and promise. Journal of Integrative and Eclectic Psychotherapy, 7, 187–204.

Levitt, E. E. (1957). The results of psychotherapy with children: An evaluation. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 21, 189–196.CrossRef

Levitt, E. E. (1963). Psychotherapy with children: A further evaluation. Behaviour Research and Therapy, 60, 326–329.

Luborsky, L., & DuRubeis, R. (1984). The use of psychotherapy treatment manuals: A small revolution in psychotherapy research style. Clinical Psychology Review, 4, 5–14.CrossRef

Maric, M., Prins, P. J. M., & Ollendick, T. H. (2015). Moderators and mediators of treatment outcomes in youth. New York: Oxford University Press.CrossRef

Marker, C., Comer, J., Abramova, V., & Kendall, P. C. (2013). The reciprocal relationship between alliance and symptom improvement across the treatment of childhood anxiety. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 42, 22–33.CrossRefPubMed

Mattis, S. G., & Ollendick, T. H. (2002). Panic disorder and anxiety in adolescence. Oxford: BPS Blackwell.

Ollendick, T. H. (1999). Empirically supported treatments: Promises and pitfalls. The Clinical Psychologist, 52, 1–3.

Ollendick, T. H., Jarrett, M. A., Grills-Taquechel, A. E., Hovey, L. D., & Wolff, J. (2008). Comorbidity as a predictor and moderator of treatment outcome in youth with anxiety, affective, AD/HD, and oppositional/conduct disorders. Clinical Psychology Review, 28, 1447–1471.CrossRefPubMed

Ollendick, T. H., King, N. J., & Chorpita, B. F. (2006). Empirically supported treatments for children and adolescents. In P. C. Kendall (Ed.), Child and adolescent therapy: Cognitive-behavioral procedures (3rd ed., pp. 492–520). New York: Guilford Press.

Ollendick, T. H., & Shirk, S. R. (2010). Clinical interventions with children and adolescents: Current status, future directions. In D. H. Barlow (Ed.), Oxford handbook of clinical psychology. Oxford: Oxford University Press.

Patterson, G. R., & Gullion, M. E. (1968). Living with children: New methods for parents and teachers. Champaign, IL: Research Press.

Persons, J. B. (1998). Paean to data. The Behavior Therapist, 21, 123.

Persons, J. B., & Silberschatz, G. (1998). Are results of randomized controlled trials useful to psychotherapists? Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66, 126–135.CrossRefPubMed

Podell, J., Kendall, P. C., Gosch, E., Compton, S., March, J., Albano, A., et al. (2013). Therapist factors and outcomes in CBT for anxiety in youth. Professional Psychology: Research and Practice, 44, 89–98.CrossRef

Prins, P. M. J., & Ollendick, T. H. (2003). Cognitive change and enhanced coping: Missing mediational links in cognitive behavior therapy with anxiety-disordered children. Clinical Child and Family Psychology Review, 6, 87–105.CrossRefPubMed

Proctor, E., Silmere, H., Raghavan, R., Hovmand, P., Arons, G., Bunger, A., et al. (2011). Outcomes for implementations research: Conceptual distinctions, measurement challenges, and research agenda. Administration and Policy in Mental Health, 38, 65–76.CrossRefPubMed

Sackett, D., Richardson, W., Rosenberg, W., & Haynes, B. (2000). Evidence-based medicine (2nd ed.). Londen: Churchill Livingston.

Schoenwald, S. K., & Hoagwood, K. (2001). Effectiveness, transportability, and dissemination of interventions: What matters when? Psychiatric Services, 52, 1190–1197.CrossRefPubMed

Seligman, M. E. P. (1995). The effectiveness of psychotherapy. American Psychologist, 50, 965–974.CrossRefPubMed

Seligman, L. D., Goza, A. B., & Ollendick, T. H. (2004). Treatment of depression in children and adolescents. In P. M. Barrett & T. H. Ollendick (Eds.), Handbook of interventions that work with children and adolescents (pp. 301–328). Chichester, UK: Wiley.CrossRef

Silverman, W. K., & Hinshaw, S. P. (2008). The second special issue on evidence-based psychosocial treatments for children and adolescents: A 10-year update. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 37, 1–7.CrossRef

Smith, E. W. L. (1995). A passionate, rational response to the ‘manualization’ of psychotherapy. Psychotherapy Bulletin, 30, 36–40.

Smith, M. M., MacLeod, B., Southam-Gerow, M. A., Jensen-Doss, A., Kendall, P. C., & Weisz, J. R. (2017). Does the delivery of CBT for youth anxiety differ across research and practice settings? Behavior Therapy, 48(4), 501–516.CrossRefPubMed

Stikkelbroek, Y., Bodden, D., Dekovic, M., & Baar, A. van (2013). Effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavior therapy (CBT) in clinically depressed adolescents: Individual CBT versus treatment as usual (TAU). BMC Psychiatry, 13, 314.CrossRefPubMedPubMedCentral

Strosahl, K. (1998). The dissemination of manual-based psychotherapies in managed care: Promises, problems, and prospects. Clinical Psychology: Science and Practice, 5, 382–386.

Strupp, H. H., & Binder, J. L. (1984). Psychotherapy in a new key: A guide to time-limited dynamic psychotherapy. New York: Basic Books.

Task Force on Promotion and Dissemination. (1995). Training in and dissemination of empirically validated treatments: Report and recommendations. The Clinical Psychologist, 48, 3–23.

Walkup, J. T., Albano, A. M., Piacentini, J., Birmaher, B., Compton, S. N., Sherrill, J. T., et al. (2008). Cognitive behavioral therapy, sertraline, or a combination in childhood anxiety. New England Journal of Medicine, 26, 2753–2766.CrossRef

Weiss, B., Catron, T., Harris, V., & Phung, T. M. (1999). The effectiveness of traditional child psychotherapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67, 82–94.CrossRefPubMed

Weisz, J. R., Donenberg, G. R., Han, S. S., & Weiss, B. (1995). Bridging the gap between laboratory and clinic in child and adolescent psychotherapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 688–701.CrossRefPubMed

Weisz, J. R., Huey, S. J., & Weersing, V. R. (1998). Psychotherapy outcome research with children and adolescents: The state of the art. In T. H. Ollendick & R. J. Prinz (Eds.), Advances in Clinical Child Psychology (dl. 20, pp. 49–91). New York: Plenum Publishing.

Weisz, J. R., Weiss, B., Alicke, M. D., & Klotz, M. L. (1987). Effectiveness of psychotherapy with children and adolescents: A meta-analysis for clinicians. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55, 542–549.CrossRefPubMed

Weisz, J. R., Weiss, B., Han, S. S., Granger, D. G., & Morton, T. (1995). Effects of psychotherapy with children and adolescents revisited: A meta-analysis of treatment outcome studies. Psychological Bulletin, 117, 450–468.CrossRefPubMed

Weisz, J., Chorpita, B., Palinkas, L., Schoenwald, S., Miranda, J., Bearman, S., et al. (2012). Testing standard and modular designs for psychotherapy treating depression, anxiety and conduct problems in youth. A randomized effectiveness trial. Archives of General Psychiatry, 69(3), 274–282.CrossRefPubMed

Weisz, J., Kuppens, S., Ng, M. Y., Eckshtain, D., Ugueto, A., Vaughn-Coaxum, R., et al. (2017). What five decades of research tell us about the effects of youth psychological therapy: A multi-level meta-analysis and implications for science and practice. American Psychologist, 72(2), 79–117.CrossRefPubMed

Westen, D., Novotny, C. M., & Thompson-Brenner, H. (2004). The empirical status of empirically supported psychotherapies: Assumptions, findings, and reporting in controlled clinical trials. Psychological Bulletin, 130, 631–663.CrossRefPubMed

Wilson, G. T. (1998). Manual-based treatment and clinical practice. Clinical Psychology: Science and Practice, 5, 363–375.

Zvolensky, M. J., & Eiffert, G. H. (1998). Standardized treatments: Potential ethical issues for behavior therapists? The Behavior Therapist, 21, 1–3.

Zvolensky, M. J., & Eiffert, G. H. (1999). Potential ethical issues revisited: A reply to persons. The Behavior Therapist, 22, 40.

Titel: Evidence-based behandeling voor kinderen en adolescenten: aandachtspunten en commentaar
Auteurs: Prof.dr. Th. H. Ollendick
prof.dr. N. J. King
Uitgeverij: Bohn Stafleu van Loghum
Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen
Print ISBN: 978-90-368-1971-8

Elektronisch ISBN: 978-90-368-1972-5

Copyright: 2018
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-1972-5_12

Bohn Stafleu van Loghum

Welkom bij Erasmus MC & Bohn Stafleu van Loghum

Registreer

Login

12. Evidence-based behandeling voor kinderen en adolescenten: aandachtspunten en commentaar

Samenvatting

Bohn Stafleu van Loghum

Welkom bij Erasmus MC & Bohn Stafleu van Loghum

Registreer

Login

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

Samenvatting

Log in om toegang te krijgen